O KAPLICZCE PRZYDROŻNEJ W KADZI I JEJ RENOWACJI

O KAPLICZCE PRZYDROŻNEJ W KADZI I JEJ RENOWACJI

 

Żaden z narodów nie stworzył w tej dziedzinie 

nic piękniejszego […]. Te wznoszone przy 

drogach, w polach i na bezludziu arcydzieła 

sztuki ludowej sprzęgły się z charakterem wsi

 polskiej nierozdzielnie (T. Seweryn)

      Krzyże i kapliczki, usytuowane w przestrzeni, to przede wszystkim obiekty kultu religijnego, stanowiące wyraz pobożności ich fundatorów, oraz będące przejawem modlitwy uwielbienia, błagalnej, przebłagalnej i dziękczynnej. Ale są one także elementami ludowej i narodowej kultury. Poniekąd „opowiadają” historię danej wspólnoty wiejskiej, czy życia konkretnej rodziny, ewentualnie jednostki. Tworzą ciekawe dziedzictwo danej miejscowości, wyrażają istotę wiary jej mieszkańców. Kapliczki i krzyże stawiano najczęściej na skrzyżowaniu dróg, u wejścia do wsi lub miasta, objawienia się Matki Bożej lub świętego, w miejscu jakiejś tragedii, koło studzien lub źródeł, których wodę poczytywano za cudowną, a wreszcie na mogiłach żołnierzy, powstańców pochowanych w polu lub w lesie. Niektóre z nich pełniły zarazem świecką rolę słupów granicznych danej miejscowości.

      Kapliczka w Kadzi została ufundowana przez jej mieszkańców w 1933 r. (jej bezpośredni wykonawca jest nieznany). Erygowano ją w miejscu dawnego krzyża, który po latach swego trwania uległ naturalnemu zniszczeniu. Do 1942 r. Kapliczka była usytuowana w miejscu odległym od obecnego jej położenia o ok. 30 metrów. Zmiana jej lokalizacji była spowodowana faktem budowy nowej drogi z Klwowa w kierunku Przysuchy.

      Prezentowany obiekt małej architektury sakralnej ma postać tzw. kapliczki naziemnej, wnękowej (z jedną wnęką), skonstruowanej na planie prostokąta, zakończonej sklepieniem czterospadowym, które zwieńcza krzyż (do 2018 r. był to krzyż drewniany, pochodzący z przełomu lat  50./60. XX w., a będący autorstwa Aleksandra Zajkowskiego i Franciszka Gawrysia, zamieszkałych w Kadzi; obecny wykonano z piaskowca). Kapliczka wykonana jest z kamienia piaskowca. We wnęce znajduje się figurka Matki Bożej z Lourdes. 

      Kapliczka pełni czy też pełniła różne funkcje. Dla starszego pokolenia było czymś naturalnym, że przechodząc obok niej mężczyźni zdejmowali czapki, a kobiety czyniły znak krzyża. Szkoda, że te religijne gesty powoli zanikają. Z kolei ci, którzy na pobliskim przystanku PKS-u oczekiwali na autobus dowożący ich do pracy czy szkoły – mieli rano szansę na chwilę modlitwy i powierzenia nowego dnia opiece Matki Bożej, a po powrocie podziękowania Jej za szczęśliwy powrót. Czy ktoś jeszcze praktykuje ten piękny modlitewny zwyczaj, znajdując się w pobliżu kadzkiej Kapliczki?

      Poza tym do niedawna, kiedy ciała zmarłych w oczekiwaniu na pochówek przebywały wśród najbliższych, we własnych domach rodzinnych, a nie w pomieszczeniu zakładu pogrzebowego – trumna do Kapliczki była niesiona na ramionach ludzi. Następnie kondukt pogrzebowy zatrzymywał się przy omawianym Obiekcie, gdzie mieszkańcy Kadzi – w ramach tzw. wyprowadzunku – żegnali zmarłą osobę. W ten sposób Kapliczka była miejscem ostatecznego pożegnania zmarłej osoby ze społecznością wiejską, przed odwiezieniem zwłok do kościoła w Klwowie, na cmentarz. Do Kapliczki odprowadzała zmarłego cała wieś, a po ceremonii pożegnania trumna była umieszczana na chłopskim wozie i kondukt z częścią żałobników (rodzina, przyjaciele, bliscy znajomi) udawał się pieszo do naszej parafialnej świątyni, natomiast pozostali mieszkańcy wracali do swoich zajęć i domów. W czasie przemarszu do Klwowa żałobnicy modlitwą i śpiewem towarzyszyli zmarłemu, wypraszając dla niego Miłosierdzie Boże. Przez wiele lat tego rodzaju obrzędom przewodniczył Tomasz Gawryś z Kadzi.

      Z kolei w maju śpiewane były przy Kapliczce w obecności licznie zgromadzonej młodzieży i dorosłych pieśni Maryjne, Litania Loretańska. Niestety, obecnie na „majówkę” przychodzi tylko kilka osób, głównie kobiet.

      Renowację prezentowanej Kapliczki wykonano w kwietniu i maju 2018 r., w roku obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości. Dokonano częściowego rozebrania postumentu (podstawy) Kapliczki, gdyż znajdował się on w bardzo złym stanie; został zbudowany w czasie II wojny z kamienia polnego; był otynkowany. Następnie dokonano poszerzenia owej podstawy i wzmocnienia fundamentów dawnej jej części, która znajduje się pod samą bryłą Kapliczki. W ramach renowacji postument, mający formę schodów, obłożono płytami z piaskowca. Poza tym usunięto nawarstwienia malarskiej farby olejnej, a następnie dokonano oczyszczenia kamienia metodą ścierną – mechanicznie i ręcznie. Z kolei tzw. metodą rzeźbiarską, czyli przy pomocy dłuta i młotka, dokonano usunięcia farby i oczyszczenia dolnej części Kapliczki, tuż nad schodkami (zwanej kartuszem). Po tych wszystkich zabiegach wykonano impregnację całej odnowionej Kapliczki. Jednocześnie dokonano wymiany dawnej figurki Matki Bożej z Lourdes zniszczonej przez czas i zjawiska atmosferyczne, na nową: figurkę. We wnęce umieszczono wizerunek Chrystusa ukrzyżowanego, który był zawieszony na dawnym drewnianym krzyżu, umieszczonym na zwieńczeniu Kapliczki. Szczątki tego ostatniego, zgodnie z polską tradycją religijną, zostały usytuowane w Kapliczce. Wokół metalowego płota posadzono kwiaty, a przed ogrodzeniem ozdobne tuje.

      Całość prac związanych z renowacją Kapliczki wykonał Sławomir Szymczyk, który przeznaczył na ten cel zasadniczo własne fundusze. Natomiast w czynnościach dotyczących poszerzenia podstawy Kapliczki i wzmocnienia fundamentów dawnej jej części partycypowali: Jacek Gawryś, Stanisław Gawryś, Tomasz Kucharski. Płot wokół Kapliczki pomalowała Krystyna Daniszewska.

      Patrząc w duchu modlitewnej refleksji na odnowioną Kapliczkę w Kadzi, warto pamiętać, że tego rodzaju formy małej architektury sakralnej stanowią perły i klejnoty krajobrazu polskiego. Trudno wyobrazić sobie choćby krajobraz polskiej wsi bez przydrożnych krzyży i kapliczek. I choć nierzadko znikają one z owego krajobrazu, niszczone przez czas, zjawiska atmosferyczne, a przede wszystkim ze względu na brak należytej troski o nie ze strony mieszkańców danej miejscowości, to mimo wszystko liczba owych obiektów w Polsce i ich różnorodność jest nadal imponująca i wciąż powstają ich nowe formy. Przydrożne krzyże i kapliczki stanowią zatem wyjątkowe dobro naszej kultury religijnej i narodowej, o które powinniśmy dbać i które powinniśmy szanować.

     Poniżej prezentujemy fotorelację, która przedstawia prace związane z renowacją Kapliczki oraz jej poświęcenie przez Ks. Proboszcza Stanisława Pudzianowskiego, które miało miejsce 26 sierpnia 2018 r., w uroczystość Matki Bożej Częstochowskiej.