Kaplica w Borowinie
KAPLICA PW. ŚW. KRZYŻA W BOROWINIE
______________________________________________
Msza św. w każdą niedzielę – o godz. 9.30 [wakacje o godz. 14.30]
Odpusty:
– Matki Bożej Kościoła [poniedziałek po Zesłaniu Ducha św.]
– Święto Przemienienia Pańskiego [6 sierpnia]
______________________________________________
Kaplica pod wezwaniem św. Krzyża w Borowinie (obecna nazwa administracyjna wsi to Waliska) została ufundowana przez Agnieszkę i Marcina Łakomych. Fundatorzy ci należą (wraz z przedstawicielami rodziny Świdzińskich i Kurdwanowskich) do najbardziej zasłużonych ofiarodawców i dobroczyńców parafii w Klwowie, jak i innych instytucji funkcjonujących na ziemi klwowskiej. Dlatego oni wszyscy zasługują na naszą wdzięczną pamięć modlitewną.
W miejscu obecnej kaplicy w Borowinie znajdowała się niegdyś stara, murowana figura pasyjna, zwana „Bożą Męką”. Jest to staropolska nazwa krzyża przydrożnego, kutego przez artystów ludowych w kamieniu, rzeźbionego w drewnie, później także robionego z metalu. Umieszczano go na kolumnach na początku i końcu wsi (podczas pogrzebu odprowadzano zmarłego do tego krzyża), na miejscu śmierci niewinnie zabitego człowieka, na leśnych mogiłach. Istniały także krzyże pokutne i dziękczynne, a w sytuacji specjalnego zagrożenia (zaraza, wojna) stawiano krzyże dwuramienne. Zdobiono je kwiatami i wstążkami z okazji świąt. Przy nich odprawiano nabożeństwa majowe i różańcowe.
Nie jest do końca znana przyczyna zaistnienia „Bożej Męki” w Borowinie. W każdym razie skłoniła ona Agnieszkę i Marcina Łakomych do zbudowania kaplicy pod wezwaniem Św. Krzyża. Taki właśnie tytuł (wezwanie) nosi do dziś owa świątynia. Stąd za błędne należy uznać to, co napisano w książce: Dzieje Klwowa i parafii klwowskiej do roku 1918 (2015), gdzie jej autorzy stwierdzają, że rzeczony kościół jest obecnie pod wezwaniem Matki Kościoła [s. 115]. Być może zasugerowali się oni faktem, że w święto Matki Bożej Kościoła ma tu miejsce uroczystość odpustowa. Ale odpust w Borownie celebrowany jest także i w Święto Przemienienia Pańskiego [6 sierpnia]. Otóż dedykacja, jaka jest przypisana danej świątyni czy parafii – nie podlega modyfikacji.
Ze źródeł wynika, że kaplicę w Borowinie zaczęto budować ok. 1640 r. Według ks. Jana Wiśniewskiego, inwestycja została ostatecznie zrealizowana w 1650 r. przez Agnieszkę Łakomą (zm. 1675). Została ona poświęcona w październiku 1651 r. przez sufragana gnieźnieńskiego bpa Adriana Grodeckiego (zm. 1658). Natomiast 10 stycznia 1652 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Maciej Łubieński (zm. 28 sierpnia 1652 w Łowiczu) – zatwierdził akt erekcji owej kaplicy i przyłączył ją do szpitala (przytułku dla ubogich) i istniejącego przy nim kościoła pod wezwaniem Św. Trójcy i św. Jana Chrzciciela w Klwowie, którego budowę także sfinansowali Agnieszka i Marcin Łakomi w pierwszej połowie XVII w. Arcybiskup zatwierdził również prebendę, czyli uposażenie (fundusz) przeznaczone dla kapelana kaplicy w Borowinie. Prebendę tę ufundowała Agnieszka Łakoma. Ksiądz prebendarz (kapelan) kaplicy w Borowinie zobowiązany był zorganizować odpust z racji uroczystości św. Krzyża i zaprosić „sumistę oraz księży do spowiadania gromadzącego się na ten odpust ludu” [J. Wiśniewski, Dekanat opoczyński, Radom 1913, s. 76]. Z czasem w kaplicy w Borowinie zaczęto również odprawiać odpust w drugi dzień Zesłania Ducha św. Tradycja ta przetrwała do dziś, bo i obecnie w Święto Matki Bożej Kościoła celebrowana jest, jak już wspomniano, suma odpustowa.
Jednak funkcjonowanie omawianego ośrodka kultu zaczęło doświadczać pewnych trudności, które były spowodowane tym, że deklarowane na jego rzecz przez niektórych środki finansowe – nie zawsze docierały do prebendarza kaplicy w Borowinie. Dlatego Agnieszka Łakoma zgłaszała w 1661 r. pretensje m.in. do rodziny Odrzywolskich, że ci przez dwa lata nie płacili na rzecz borowińskiej świątyni prowizji od udzielonych im przez ową fundatorkę pożyczek.
Te trudne lata świątynia w Borowinie przetrwała m.in. dzięki rodzinie Świdzińskich, zwłaszcza Ignacemu Świdzińskiemu (ok. 1732-1788), synowi Stanisława Świdzińskiego. Ignacy był m.in. właścicielem Wysokina i Zdżar. W 1782 r. potwierdził on zapis z owych dwóch wsi na rzecz kaplicy w Borowinie. Prowizję od nich przekazywał proboszczowi Klwowa.
Borowina była też przez niektórych nazywana jako Borowice (takie określenie widnieje pod zdjęciem kaplicy zamieszczonym w książce ks. J. Wiśniewskiego: Dekanat opoczyński, Radom 1913). Ponadto przez pewien okres czasu była prawie niezaludniona. Dopiero w 1783 roku Bazyli z Walisk Walicki, dziedzic Ulowa i przylegających do niego lasów – zezwolił zaludnić miejscowość Borowinę. Dlatego zachęcał do zakładania gospodarstw, oferując w tym celu drewno ze swoich lasów na budowę domów, a nawet zwalniał przybyszów na kilka lat ze świadczeń na jego rzecz jako dziedzica. W wyniku tej akcji osadniczej powstała przy prezentowanej świątyni wieś nazwana od nazwiska owego dziedzica: Waliska. Walicki pochodził z położonego za Pilicą województwa rawskiego. Działał aktywnie na forum sejmików mazowieckich, otrzymał urząd chorążego rawskiego, a w 1758 r. zasiadł w senacie jako kasztelan sochaczewski. W 1767 r. został przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odznaczony Orderami Orła Białego i Św. Stanisława, by pięć lat później awansować z kasztelanii na urząd wojewody rawskiego. Był też generałem majorem wojsk koronnych (S. Łoza, Kawalerowie Orderu Świętego Stanisława 1765-1813, Warszawa 1925, s. 20).
Mimo tej akcji osadniczej, podjętej w XVIII w., wieś Waliska – wg Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego – w roku 1827 liczyła 5 domostw i 39 mieszkańców, zaś w 1870 domów było 9, a mieszkańców 115. Większość areału zajmował folwark, liczący 1511 mórg – z czego około połowę stanowiły ziemie orne, a ponad 1/4 – lasy. Obecnie wieś Waliska należy do gminy Nowe Miasto nad Pilicą.
Kaplica w Borowinie jest drewniana, o konstrukcji zrębowej, oszalowana w latach 80. XX w. przez ks. Proboszcza Klwowa – Bronisława Kaszubę. Składa się z kwadratowej nawy, węższego od niej prezbiterium skierowanego na wschód oraz z dobudowanej – do wschodniej ściany prezbiterium – zakrystii. Przylegający do zachodniej ściany chór muzyczny wsparty jest na dwóch słupach. Kaplica obecnie pokryta jest blachą (jest to dzieło również ks. Kaszuby). Od zewnątrz, przy styku nawy i prezbiterium znajduje się ambona nakryta daszkiem, przypominająca, że podczas odpustów wygłaszano z niej kazania. Na placu przy kaplicy znajduje się kamienna figura św. Jana Nepomucena, licząca co najmniej dwa stulecia. Nowego ogrodzenia placu wokół kaplicy dokonał obecny nasz Ks. Proboszcz Stanisław Pudzianowski (zobacz zdjęcia poniżej).
W świątyni znajduje się wizerunek krzyża jako wotum wdzięczności za uzdrowienie błogosławionego o. Honorata Koźmińskiego (na odwrocie krzyża widnieje data 06.08.1905 r.; zobacz zdjęcia poniżej). Ponadto umieszczona jest tablica poświęcona pamięci ks. Alojzego Majewskiego (1869 – 1947), założyciela pallotynów na ziemiach polskich (zobacz zdjęcia poniżej). Wybuch II wojny światowej zastał go w Warszawie. Od 3 do 11 października 1939 r. był więziony na Pawiaku, a następnie udał się do Tomczyc k. Nowego Miasta nad Pilicą, do swoich przyjaciół p. Bonieckich. W ich domu urządzono kaplicę dla okolicznych mieszkańców. Później z powodu aresztowania Stanisława Bonieckiego przez okupantów przeniósł się, od połowy 1941 r., do p. Boruckich w Borowinie, gdzie obsługiwał w czasie okupacji miejscową kaplicę, przeznaczając wszystkie swe pieniądze na jej remonty i funkcjonowanie; zbudował nową wieżę i kapliczkę poświęconą Matce Bożej. W Borowinie obchodził w 1944 r. swój jubileusz 50-lecia kapłaństwa. Tam też zmarł 12 listopada 1947 r.
Ponadto we wnętrzu kaplicy umieszczona jest tablica poświęcona pamięci żołnierzom Armii Krajowej z Nowego Miasta nad Pilicą i okolic. Natomiast żyjący żołnierze AK wznieśli krzyż, stojący na placu przy świątyni, na którym widnieje następujący napis: Krzyż w naszym życiu wyznaczał nam drogę. Wierni Bogu i Ojczyźnie żołnierze Armii Krajowej z Nowego Miasta i okolic, którzy walczyli za wolność Ojczyzny w latach 1939-1989 (zobacz zdjęcia poniżej).
Autor: Red. ParafiaKlwow.pl
______________________________________________